Główny bohater spektaklu – uczłowieczona już prawie do końca owca – w pewnym momencie przechodzi swoją przemianę do końca. Długa medyczna operacja się kończy i po ciele zwierzęcia nie ma już śladu. Pojawia się za to mężczyzna w garniturze, z prawie całkowicie zabandażowaną głową. Jedynym śladem po dawnej egzystencji wydaje się słoik z formaliną, w którym bohater trzyma zakonserwowane ciało swego nieżyjącego (owczego) dziecka. Myliłby się jednak ten, kto by... Czytaj więcej
Łowcy jeleni – „Les Émigrants” według W.G. Sebalda w reż. K. Lupy z Odéon–Théâtre de l’Europe
W jednej z początkowych scen pierwszej części spektaklu Lupy oglądamy na video retrospektywną opowieść, w której główny narrator przedstawienia, niemłody już W.G. Sebald (alter ego autora), wraca do swojego dzieciństwa, żeby raz jeszcze przeżyć swój pierwszy dzień w klasie nauczyciela Paula Bereytera. Chwilę wcześniej z listu matki dowiedział się, że ów bliski mu niegdyś człowiek popełnił niedawno samobójstwo, kładąc głowę pod pociąg. Wyławia go więc z pamięci, konstruując w swojej... Czytaj więcej
Patrzę na ciebie, Marysiu – o „Pewnego długiego dnia” Luka Percevala w Narodowym Starym Teatrze w Krakowie (Boska Komedia 2023)
Na scenie ograniczonej wielkim białym ekranem stoi czerwony fotel. Na widowni gaśnie światło, na scenę wychodzą zaś Małgorzata Zawadzka z Romanem Gancarczykiem, grający małżeństwo Mary i Jamesa Tyrone’ów. Ubrani w kostiumy z epoki – mamy w końcu rok 1912 – siadają w fotelu oboje, ale w taki sposób, że od razu przychodzi na myśl powidok jakiejś czechowowskiej sceny: ona wygodnie się w nim mości, on przysiada na poręczy, opierając ciało... Czytaj więcej
Czy to była kula, synku, czy to serce pękło? – o „Dziadach” Mai Kleczewskiej z Narodowego Akademickiego Teatru Dramatycznego im. Iwana Franki z Iwanofrankiwska (Boska Komedia 2023)
I wyszedłeś, jasny synku, z czarną bronią w noc/i poczułeś, jak się jeży w dźwięku minut — zło/Zanim padłeś, jeszcze ziemię przeżegnałeś ręką/Czy to była kula, synku, czy to serce pękło? Krzysztof Kamil Baczyński „Elegia o chłopcu polskim” (fragm.) Z ukraińskich Dziadów Mai Kleczewskiej na długo zapamiętam dwie sceny, które emocjonalnie dosłownie zmiotły mnie z widowni. To końcowa część Sceny więziennej z cz. III, prowadzącej Konrada do Wielkiej Improwizacji oraz... Czytaj więcej
Przemoc i hipokryzja – rozmowa z Grzegorzem Jarzyną po premierze spektaklu „12. noc czyli co chcecie” w Teatrze Młodych w Zagrzebiu
Tomasz Domagała: Wróciłeś do Szekspira, ostatnią premierą w TR Warszawa była przecież Burza, a teraz, po kilkunastu miesiącach – Wieczór Trzech Króli w Zagrzebiu. Grzegorz Jarzyna: Miałem inny pomysł na tytuł, ale gdy pojechałem do Chorwacji, żeby wybrać przestrzeń (zwłaszcza tę w Dubrowniku, bo tam właśnie na Letnim Festiwalu zaplanowano pierwszą wakacyjną odsłonę naszego projektu), zainspirowany tym miejscem postanowiłem zająć się Wieczorem Trzech Króli. A powód był prozaiczny: uświadomiłem sobie... Czytaj więcej
Wszędzie jest Hades tu – O „Genialnej przyjaciółce” Eweliny Marciniak w Thalia Theater w Hamburgu
Ewelina Marciniak wraz ze scenografem Mirkiem Kaczmarkiem lubią wykorzystywać w swojej pracy słynne obrazy, zwłaszcza gdy pracują w Hamburgu: w Boxerze pojawili się na przykład Myśliwi na śniegu Pietera Bruegla, w Księgach Jakubowych – Holocaust Wilhelma Sasnala. Nie inaczej jest też w Genialnej przyjaciółce. Historii zaginionej dziewczynki, jedną bowiem z ważniejszych metafor spektaklu wprowadza Primavera Sandro Botticellego. Mnóstwo jest teorii na temat powstania i interpretacji tego niezwykle tajemniczego renesansowego dzieła,... Czytaj więcej
Kiedy gender było bogiem – o spektaklu „12. NOC albo co chcecie” w reż. Grzegorza Jarzyny w Zagrzebskim Teatrze Młodych
Historia w Wieczorze Trzech Króli jest nieco skomplikowana: Książę Orsino kocha bez wzajemności pogrążoną w żałobie, pozornie niedostępną Oliwię. Wysyła więc do niej z misją swojego przyjaciela Cezaria, który jest w istocie zakochaną w nim i przebraną za chłopca Violą, dziewczyną uratowaną z morskiej katastrofy. Oliwia, zamiast zakochać się w księciu, obdarza miłością jego posłańca, na szczęście jednak dla wszystkich, w finale zjawia się brat bliźniak Violi, Sebastian, dziedzicząc po... Czytaj więcej
Klaudiusz reżyseruje „Hamleta” – o „Ubu” Roberta Wilsona na Kunstfest Weimar
Spektakl Roberta Wilsona inspirowany słynną sztuką Alfreda Jarry’ego „Ubu Król czyli Polacy” podzielony jest na siedem części, z czego właściwie dwie (trzecia i szósta) nie istnieją, tak więc strukturę tego utworu tworzy w rzeczywistości pięć aktów, jak przystało na tragedię. Choć słowo to nigdzie nie pada, w akcie piątym spektaklu prawie wszyscy bohaterowie tej opowieści giną, możemy więc założyć, że oglądamy właśnie tragedię. Zaczyna się ona niezwykle ciekawym prologiem, kończy... Czytaj więcej
Wyłożyć kawę na ławę – o spektaklu „Carte noire nommée désir” Rébeki Chaillon (Festival d’Avignon)
W ostatnich dniach Awiniońskiego Festiwalu wybuchła afera na tle rasistowskim, związana z pokazami spektaklu Rébeki Chaillon Carte noire nommée désir. Już premierowy pokaz 20 lipca zapowiadał problemy, doszło bowiem do incydentów z częścią widzów, którzy, oględnie mówiąc, nie byli zadowoleni ani z interaktywnej formy, w jaką Rébecca Chaillon oblekła swój antyrasistowski i afrofeministyczny show, ani z treści prezentowanych przez jej kolektyw na scenie Gymnase du Lycée Aubanel. Reakcje na te... Czytaj więcej
W duchowej przychodni Europy – o spektaklu „Welfare” w reż. Julie Deliquet (Festival d’Avignon)
Welfare (pl. „opieka społeczna”, ale też „dobrobyt”, czy „dobrostan”), przedstawienie oparte na scenariuszu oscarowego dokumentu Fredericka Wisemana z 1973 roku, będącego zapisem jednego dnia pracy w ośrodku pomocy społecznej, to wstrząsający, bo prawdziwy portret kosztów, jakie płaci kosztem najbiedniejszych kapitalistyczne, bogacące się bez umiaru demokratyczne społeczeństwo. Spektakl Deliquet zaczyna się już w czasie wpuszczania publiczności. Zbudowany zawczasu na scenie szpital polowy (oczywista aluzja do epidemii Covid-19) zostaje na naszych oczach... Czytaj więcej
Raz sarnie Śmierć – o spektaklu londyńskiej kompanii Complicité „Prowadź swój pług przez kości umarłych” wg Olgi Tokarczuk w reż. Simona McBurneya (Wiener Festwochen 2023)
„Razu pewnego, obrawszy niebezpieczną drogę/Człowiek prawy z pokorą kroczył/Doliną śmierci” William Blake W jednej ze scen Empuzjonu Olga Tokarczuk zabiera swojego bohatera, Mieczysława Wojnicza na grzyby, budując przy okazji ciekawą ich hierarchię. Chłopak najpierw więc znajduje kurki, następnie podgrzybki i prawdziwki, żeby w finale swych poszukiwań, wrócić myślami do najważniejszych grzybów swojego dzieciństwa, zbieranych wspólnie z ojcem smardzów. Co ciekawe, na szczycie grzybowej hierarchii jego towarzyszy, Opitza i Rajmunda, znajduje... Czytaj więcej
Nieznośna lekkość teatru – na marginesie tegorocznej edycji festiwalu Divadelní svět Brno 2023
1. Jedną z największych gwiazd festiwalu oprócz izraelskiej Habimy, pokazującej spektakl Ten, którego pragnie moja dusza, była słynna niemiecka choreografka, Sasha Walz, ze swoim spektaklem Sym-phonie MMXX. Spektakl miał swoją premierę w 2022 roku w berlińskiej Staatsoper Unter den Linden, choć był planowany dwa lata wcześniej, jako długo oczekiwany owoc współpracy słynnej choreografki ze znakomitym austriackim kompozytorem, Georgem Friedrichem Haasem. On napisał muzykę, Waltz wraz ze swoimi tancerzami dołożyła znakomitą... Czytaj więcej
Pamiętaj, na zewnątrz jest śmierć – o „Trzech smutnych sztukach” wg Maeterlincka w reż. Radu Afrima z Teatru Narodowego w Jassach (Kontakt 2023)
Sztuki belgijskiego noblisty, Maurice’a Maeterlincka, jednego z czołowych symbolistów europejskich nie były prawie w ogóle wystawiane w Polsce, co jest dla mnie sporym zaskoczeniem, bo uwielbiamy się przecież „narodowo bałamucić” symbolami, a i energia nadchodzącej nieustanie katastrofy nie jest nam obca. Rozumiem oczywiście, że obecnie, w dobie powierzchownych teatralnych rozprawek na zadane tematy (z góry narzucone przez teatralny mainstream, kapitalizujący bezwzględnie różne traumy wykluczonych), pogłębiony obraz świata i człowieka próbujący... Czytaj więcej
Ocalić w sobie ośmiornicę – o spektaklu „Ink” Dimitrisa Papaioannou (Kontakt 2023)
Pierwszy obraz w spektaklu Ink wygląda następująco: po lewej stronie ciemnej, bezhoryzontalnej przestrzeni stoi tyłem samotny mężczyzna, znosząc cierpliwie potężny strumień opadającej na niego wody, dobywającej się pod ciśnieniem z umieszczonego po prawej stronie źródła. Wytrzymuje w tej pozycji kilkadziesiąt sekund, jakby istotą jego scenicznego bytu było prostu trwanie. Ów ciągnący się – wydawałoby się – w nieskończoność bezruch zostaje nagle przerwany pojawieniem się ośmiornicy, która atakuje mężczyznę. W gruncie rzeczy ona... Czytaj więcej
Tworzę zieleń poprzez iluzję, nie używam zielonego koloru – rozmowa z Dimitrisem Papaioannou na marginesie spektaklu „Ink” (Kontakt 2023)
Tomasz Domagała: Jaka jest twoja definicja teatru i czy zmieniała się ona przez lata jego uprawiania? Dimitris Papaioannou: To niełatwe pytanie, ale spróbuję. Po pierwsze, moje spektakle są integralną częścią mnie, wymyślam je, projektuję wizualnie, potem jeszcze produkuję, a czasem nawet w nich gram. Myślę więc, że moja praca należy do przestrzeni “pomiędzy” – gdzieś na granicy teatru, tańca i performance’u – i jestem bardzo wdzięczny, że tego rodzaju artystyczne... Czytaj więcej
Lekcja anatomii doktora Castellucciego – o spektaklu „Bros” kompanii Societas (Kontakt 2023)
Wiele jest pięknych i poruszających scen w spektaklu Romeo Castellucciego, ale jedną z nich zapamiętam na długo. To moment, w którym członek grupy amerykańskich policjantów, będących głównym bohaterem spektaklu, nagle przeistacza się w ofiarę, żeby za kilka chwil stać się kimś w rodzaju męczennika. W asyście zupełnie inaczej już nastawionych do niego dawnych kolegów oddaje broń, zdejmuje czarny mundur oraz białe bokserki, i bez słowa poddaje się upokarzającemu przesłuchaniu, przyjmującemu... Czytaj więcej
W dobrej formie – dziennik festiwalu Materia Prima 2023
Czwartek, 2 marca 2023 Pożegnanie w Krainie Metaksy – „A night with Thick & Tight” Czas się pożegnać. Nim jednak przejdę do podziękowań, chciałbym jeszcze wspomnieć o spektaklu angielskiej kompanii Thick & Tight, pokazywanym na marginesie głównego nurtu festiwalu. Olga Tokarczuk w jednym z esejów zawartych w tomie Czuły narrator konstruuje przestrzeń Krainy Metaksy, opierając ją na greckim pojęciu zaczerpniętym z Uczty Platona. Słowo metaksy (μεταξu) było używane przez starożytnych... Czytaj więcej
Zajrzeć za kurtynę – o „Królu Edypie” Nicolasa Stemanna z Schauspielhaus Zürich (Dni Lessinga w Thalia Theater)
Czasem w teatrze wystarczy aktor i… kurtyna. Spektakl Nicolasa Stemana z Zurychu, podobnie jak ten Sofoklesowy dramat, zaczyna się informacją, że na Teby spadła zaraza. Żelazna kurtyna opada na scenę Thalii, a my, razem z aktorkami, które opowiadają tę historię, zostajemy odcięci. Oddzielenie od świata, od ludzi, ale i od rozumienia spraw, których człowiek pojąć nie może. Przez następne 90 minut kurtyna podniesie się tylko bodaj dwa razy, i to... Czytaj więcej
Pod powiekami – o spektaklu „Wij” wg Gogola w reż. K. Sieriebriennikowa w Thalia Theater w Hamburgu
W hamburskiej Thalia Theater, jednej z najważniejszych niemieckich scen, trwa właśnie festiwal – Dni Lessinga, będący programową mieszanką tego, co wyprodukowano ostatnio na tej scenie z tym, co w teatrze europejskim interesujące i w jakimś stopniu aktualne. Jako że dotarłem do Hamburga dopiero wczoraj (festiwal trwa od 25 stycznia), na początek przyszło mi obejrzeć jedną z najnowszych produkcji gospodarzy – spektakl WIJ w reżyserii Kiriłła Sieriebriennikowa, będący napisaną wspólnie z... Czytaj więcej
Aue jedzie na Ukrainę – o „Eryniach” wg Jonathana Littella w reż. Siergieja Łoźnicy w Jaunimo Teatras w Wilnie
Jest w Miejskim Archiwum Medialnym miasta Lwowa fotografia autorstwa bliżej nieznanego Sztrajnberga (przy nazwisku nie ma niestety imienia) z 1943 roku, przedstawiająca występujących na ulicy żydowskich muzyków. Jedynymi uchwyconymi na zdjęciu słuchaczami tego „koncertu” są naziści w różnych mundurach i przypadkowo chyba zabłąkany pies. Fotografia ma tytuł Tango śmierci, i jest ilustracją powszechnej praktyki niemieckich zbrodniarzy, którzy ściągali żydowskich muzyków z obozów bądź gett i zmuszali ich do grania podczas... Czytaj więcej